अद्यायन सामाग्री
10 वी कक्षा
पाठ - 1 मातृभूमि |
|
|
- लेखक :- भगवती चरण वर्मा इस
कविता के द्वारा कवि मातृभूमि की
विशेषता का पछाते रिचय देते हुए छात्रों
के एमएन में देश प्रेम का भाव जागना है | |
कवि परिचय- भगवतीचर्णा
वर्मा |
|
Ø शब्दार्थ : |
||
जन्म : |
सन
30 अगस्त 1903 |
|
शाहित
– सोया हुआ, अमर
- मृत्युहीन,
जो कभी नहीं मारता;
हस्त - हाथ, सुहाने
= सुंदर, धाम
= घर, गुँजना
= प्रतिद्वनित होना |
|
स्थल : |
उत्तरा
प्रदेश के उन्नाव जिला के शफ़ीपुर गाँव मे हुआ | |
|
||
शिक्षा : |
इलाहाबाद
से बी.ए एल.एल.बी की डिग्री प्राप्त की | |
|
||
क्र्या क्षेत्र : |
विचार
और नवजीवन पत्रिका के संपादक थे|
और आकाश वाणी मे का करते थे| |
|
||
पुरस्कार : |
भूले
- बिसरे चित्रा को साहित्या अकाडेमी पुरस्कार |
|
|
|
रचनाएँ : |
चित्रा लेखा
उपन्यास पर दो बार फिल्म निर्माण हुआ है | |
|
Ø युग्म शब्द : |
|
ü उपन्यास : |
टेढ़े-मेढ़े
रास्ते, पतन,
तीन वर्ष, अपने किलौने |
|
हरे-भरे, फल-फूल, वन-उपवन,
सूखा-संपत्ति,
धन-धाम |
|
ü कहानी संग्रह : |
मेरी कहानियाँ,
सम्पूर्ण कहानियाँ,
मोर्चा बंदी |
|
||
ü कविता संग्रह : |
मेरी
कविताएँ, सवनीय,
और एक नाराज |
|
|
|
ü नाटक : |
मेरे
नाटक, वसीयत |
|
Ø द्विरुक्ति : |
|
मृत्यु : |
सन
5 अक्तूबर 1981 |
|
शत-शत,
कोटी-कोटी |
|
|
||||
“ಮಾತೃಭೂಮಿ” ಕವಿತೆಯ ಕನ್ನಡ ಇಂಗೀಷ ಸಾರಾಂಶ |
||
ಹೇ ಮಾತೃಭೂಮಿ ನಿನಗೆ ಶತ-ಶತ
ಪ್ರಣಾಮಗಳುಸಲ್ಲಿಸುವೆನು, ಎಷ್ಟೋ ಅಮರರಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದ ಜನನಿ ನಿನಗೆ ವಂದನೆಗಳು. ತಾಯಿಯೇ
ನಿನಗೆ ಸಾವಿರ ಸಾವಿರ ಪ್ರಣಾಮಗಳು. ನಿನ್ನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ, ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ರಾಮ ಅನೇಕ
ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿರುವಂತಹ ಮಾತೃ ಭೂಮಿ ನಿನಗೆ ಸಾವಿರ ಸಾವಿರ ಪ್ರಣಾಮಗಳು. ಹೊಲಗಳು ಹಸಿರನ್ನು
ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಸುಂದರವಾಗಿ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ,
ವನ ಉಪವನಗಳು ಹಣ್ಣುಗಳಿಂದ
ತುಂಬಿವೆ ನಿಂತಿವೆ, ತಾಯೆ ನಿನ್ನೊಳಗೆ ಎಷ್ಟೊಂದು ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ಖನಿಜ ಸಂಪತ್ತು
ತುಂಬಿಕೊಂಡಿರುವೆ. ಅವುಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ನೀನು
ನಿನ್ನ ಮುಕ್ತ ಹಸ್ತಗಳಿಂದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸುಖ-ಸಂಪತ್ತು ಧನ ಮತ್ತು ಇರಲು ಮನೆಗಳನ್ನು ಹಂಚುತ್ತಿರುವೆ, ಹೇ ಮಾತೃಭೂಮಿಯೆ ನಿನಗೆ ಸಾವಿರ ಸಾವಿರ ಪ್ರಣಾಮಗಳು. ತಾಯೆ ನೀನು ಒಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ
ನ್ಯಾಯದ ದ್ವಜ ಹಿದಿದಿರುವೆ, ಇನ್ನೊಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನದ ದೀಪ, ಜ್ಞಾನದ ಜ್ಯೋತಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅಜ್ಞಾನದ ಕತ್ತಲೆ ಕಳೆದು ಸುಜ್ಞಾನದ
ಬೆಳಕು ನೀಡುವ. ಇವುಗಳಿಂದ ಈ ಜಗತ್ತಿನ ರೂಪವನ್ನು ಬದಲಿಸು ಮಾತೆ. ಇಂದು ನಿನ್ನ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ
ಕೋಟಿ ಕೋಟಿ ಜನರು ಇದ್ದೇವೆ. ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಜೈ ಹಿಂದ ದ್ವನಿಯು, ಎಲ್ಲಾ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಲಿ. ಇಂತಹ
ಮಾತೃಭೂಮಿ ನಿನಗೆ ಸಾವಿರ ಸಾವಿರ ಪ್ರಣಾಮಗಳು. |
|
Oh! Motherland. I salute you hundred times. You have given birth to
many great people. In your heart, the great people like Gandhiji, Goutam
Buddha and Shrirama are always alive. You are mother of all these great
people. The lands are
beautiful with green. The gardens are full of fruits and flowers. You are
rich with different kinds of metals. You are giving happiness, richness and
different kinds of corns for which Oh! motherland we are thankful to you.
In one of your hands there is a flag of justice and in the
other hand, there is a light of knowledge. All are blessed with justice and
knowledge: Jai Hind is echoeing in all the cities and villages. You are
really great and once again we salute you thousand times. In this way, the poet’
has described the specialities and importance of the mother land. The poem
inspires love for our motherland. |
I . |
एक
वाक्यों मे उत्तर लिखिए | |
III |
छे / सात
वाक्यों मे उत्तर लिखिए | |
|
||
|
1. |
कवि किसे प्रणाम कर रहे हैं? |
|
1. |
कवि भगवती चरण
वर्मा के अनुसार मातृभूमि की विशेषता क्या-क्या हैं? |
|
|
2. |
भारत माँ के हाथों में क्या है? |
|
|||
|
3. |
आज माँ के साथ कौन हैं? |
|
|||
|
4. |
सभी ओर क्या गूंज उठा है? |
|
2. |
‘मातृभूमि’ कविता
में प्राकृतिक समृद्धि का वर्णन किस प्रकार किया गया है? |
|
|
5. |
भारत के खेत
कैसे हैं? |
||||
|
6. |
भारत
भूमि के अन्दर क्या-क्या भरा हुआ है? |
|
|||
|
7. |
सुख-संपत्ति,
धन-धाम को माँ कैसे बाँट रही है? |
|
|||
|
8. |
जग
के रूप को बदलने के लिए कवि किससे निवेदन करते हैं? |
IV |
अनुरूपता: |
||
|
उत्तर: 1.उपन्यास 2.युग्म 3.ज्ञानदीप 4.झंडा |
|||||
|
9. |
‘जय-हिन्द’ का नाद कहाँ-कहाँ पर गूंजना चाहिए? |
||||
II |
दो – तीन वाक्यों मे उत्तर लिखिए | |
V |
दोनों खंडों को जोड़कर
लिखिए | |
|
||
|
1. |
भारत माँ के प्रकृति-सौन्दर्य का वर्णन कीजिए। |
|
1.
तेरे उर में शायित अ. वन-उपवन 2.
फल-फूलों से युत आ. आज साथ
में 3.
एक हाथ में इ. कितना व्यापक 4.
कोटि-कोटि हम ई. शत-शत बार प्रणाम 5.
मातृ-भू उ. न्याय-पताका ऊ. गाँधी,
बुद्ध और राम |
|
|
|
2. |
मातृभूमि का स्वरूप कैसे सुशोभित है? |
||||
|
उत्तर: 1.ऊ 2.अ 3.उ 4.आ 5.
ई |
VI |
रिक्त स्थान की पूर्ति : |
|
|||||
|
1. कवि मातृभूमि को ……. बार प्रणाम कर
रहे हैं। 2. भारत माँ के उर में गाँधी, बुद्ध और राम …..
हैं। 3. वन, उपवन …………… से युक्त है। 4. ……. हस्त से मातृभूमि सुख-संपत्ति बाँट रही। 5. सभी ओर ………….. का नाद गुंज उठे। |
|
उत्तर: 1.शत-शत 2.शायित 3.फल-फूलों 4.मुक्त 6.जय-हिन्द |
|
|||
VII |
भावार्थ लिखिए : |
|
|||||
|
|
एक हाथ में
न्याय-पताका, |
उत्तर: |
||||
VIII |
पद्या भाग पूर्णा कीजिए : |
|
|||||
|
|
हरे-भरे ………………………….. |
|
हरे-भरे हैं
खेत सुहाने, |
|||
पाठ - 2 कश्मीरी सेब - लेखक :- प्रेमचंद |
|
👇विडियों देखने के लिए यहाँ क्लिक करें । |
- प्रेमचंद इस कहानी में बाजार में लोगों के साथ
होनेवाली धोखेबाज़ी पर प्रकाश डाला गया है। ख़रीदारी कराते समाय सावधानी बरतने की
आवश्यकता पर ज़ोर दिया गया है । |
लेखक परिचय- प्रेमचंद |
|
Ø शब्दार्थ : |
||
जन्म : |
31
जुलाई 1880 स |
|
·
चौक -
चौराह-ಕ್ರಾಸ್/ಚೌಕ ·
मेवापरोश
– फल बेचने वाला,
ಹಣ್ಣು ಮಾರುವವ, ·
सजे -
सजावट -
ಸೃಂಗರಿಸು ·
ललचा उठा-आशा
उत्पन्न- ಆಶೆಯಾಗು ·
नजर
– दृष्टि,
निगहा, ನೋಟ; ·
हलवा
- मिठा पदार्थ-ಹುಗ್ಗಿ/ಪಾಯಸಾ ·
नीम
कौड़ी – नीम का फल,
ಬೇವಿನ ಬೀಜ, ·
रुमाल-कर
वस्त्र-ಕರವಸ್ತ್ರ ·
लिफाफा-पाकेट- ಲಕೊಟೆ ·
छिलका
- ಸಿಪ್ಪೆ ·
लौंडा
– छोकरा,
बालक, ಹುಡುಗ; ·
मोल-भाव
- मूल्य,
कीमत,
दाम, ಬೆಲೆ; ·
तराजू
– तौलने का साधन, ತಕ್ಕಡಿ, ·
कायदा
– नियम,
रीति, ಪದ್ದತಿ ·
गलना
– घनत्व कम हो ना,
ಘನತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗು
·
बेदाग
– साफ,
जिसमे कोई दाग न हो, ಶುದ್ಧವಾದ; ·
सुराख
– छेद, ರಂದ್ರ, ·
बेर
– एक प्रकार का फल,
ಬೊರೆ ಹಣ್ಣು, ·
भाँप
लेना – पहचानना,
-ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳು ·
चौकस
– सचेत,
सावदान, ಎಚ್ಚರಿಕೆ;
Kashmiri
Apple Summary in English:
In this lesson, the
writer has narrated an instance where he was cheated by a fruit Vendor and
has cautioned the customer to the alert while buying goods in the market.
The writer goes to the
market to purchase certain items. He was attracted by the colourful apples in
the shop. Nowadays people are more cautious about their health our body
consumed tomato earlier but now there is a great demand. Similarly, the
carrot was a poor man’s food, now rich people are after carrot due to its
health benefits .considering all these factors the writer decides to purchase
apple fruit nutritions qualities.
The Vendor announced the availability of the good quality of
Kashmiri apple. The writer asked the Vendor to tie the apples in a
handkerchief The next day morning the writer took out an apple for
breakfast and formed that it was rotten. He felt that the Vendor had not
noticed this. But the second one was also spoiled. Then the writer suspected
cheating by the Vendor. The third and fourth apples where also not fit for
consumption The writer was not worried about the money. He was sad that
the vendor had cheated him. The writer felt that he had also Contributed to
this cheating. He should have purchased the fruits after scrutiny. People
will cheat given an opportunity. Hence the person giving an opportunity to
cheat is also equally responsible for the cheating. The writer felt earlier times it was hot like this. If excess
money was paid it would be returned promptly. Hence, the writer calls for awareness among customers,
otherwise, the customers are vulnerable to cheating them like the writer. |
|
स्थल : |
वारणासी के पास
लमही गाँव मे हुआ | |
|
||
वास्तविक : |
धनपतराय
था | |
|
||
शिक्षा : |
वे
माट्रिक तक ही पढ़ पाये | |
|
||
क्र्या क्षेत्र : |
वे
शिक्षा विभाग मे नौकरी करते थे| |
|||
साहित्यिक विध |
यथार्थवादी
कथाकार थे | |
|
||
रचनाएँ : |
|
|
||
ü उपन्यास : |
गोदान,
सेवासदन,
गबन,
निरमाला,
कर्मा भूमि |
|
||
ü कहानी संग्रह : |
बड़े
घर की बेटी,
नामक का दरोगा, पंच परमेश्वर,
पुस की रात आदि,| प्रेमचंद की कहानिया ‘मानस
सरोवर’
नाम से संकलित है | |
|
||
ü मृत्यु : |
सन
5 अक्तूबर 1981 |
|||
पाठ का आशय – लेखक
अपना अनुभव बताते हुए पाठकों को सचेत करते है कि अगर ख़रीदारी करते समय सावधानी
नहीं बरतें तो धोका खाने कि संभावना होती है
|
||||
ಸಾರಾಂಶ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬಿ ಹಣ್ಣಿನ ವ್ಯಾಪಾರಿಯ ಅಂಗಡಿ ಇತ್ತು. ಒಂದು ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಒಳ್ಳೆಯ, ಬಣ್ಣದ ಗುಲಾಬಿ ಸೇಬು ಹಣ್ಣುಗಳು ಜೋಡಿಸಿ ಇಟ್ಟಿರುವುದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿತ್ತು. ನೋಡಿ ಆಸೆಯಾಯಿತು.ಇಂದು ಶಿಕ್ಷಿತ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಿಟಮಿನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಟೀನ್ ಶಬ್ಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ಮಾಡುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ತಮಾಟೆ ಹಣ್ಣನ್ನು ಮೊದಲು ಯಾರೂ ಕೇಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಟೊಮೇಟೊ ಊಟಕ್ಕೆ ಅವಶ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ. ಗಜ್ಜರಿಯ ಮೊದಲು ಬಡವರ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಿಸುವ ವಸ್ತುವಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರು ಅದರ ಪಾಯಸ ಮಾಡಿ ತಿನ್ನುತ್ತಿದ್ದಾರೆ; ಆದರೆ ಇದರಿಂದ್ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತಿದೆ, ಗಜ್ಜರಿ ಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಬಹಳಷ್ಟು ವಿಟಮಿನ್ ಇದೆ ಎಂದು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಗಜ್ಜರಿಗೂ ಕೂಡಾ ಬಾಜಾರ್ ನಲ್ಲಿ ಮೇಜ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಸ್ಥಾನ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಆದರೆ ಸೇಬುಹಣ್ಣಿನ ವಿಷಯ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ದಿನಾಲು ಒಂದು ಸೇಬು ಹಣ್ಣು ತಿಂದರೆ ನಮಗೆ ಡಾಕ್ಟರ್ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಡಾಕ್ಟರ್ ಬಳಿ ಹೋಗಲು ತಡೆಯಲು ನಾವು ಬೇವಿನ ಬೀಜವನ್ನು ತಿನ್ನಲು ಸಿದ್ಧರಿರುತ್ತೇವೆ. ಸೇಬು ಹಣ್ಣು ರಸ ಮತ್ತು ಸ್ವಾದದಲ್ಲಿ ಮಾವಿನ ಹಣ್ಣಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿಲ್ಲ, ಕಡಿಮೆ ಯಲ್ಲ. ಸೇಬು ಹಣ್ಣಿಗೆ ಒಂದು ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಇಂದು ಕೇವಲ ಸ್ವಾದದ ವಸ್ತುವಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲಿ ಗುಣಗಳಿವೆ. ನಾನು ವ್ಯಾಪಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆಲೆ ವಿಚಾರಿಸಿ, ಅರ್ಧ ಶೇರ್ ಸೇಬುಹಣ್ಣನ್ನು ಬೇಡಿದೆ. ಅಂಗಡಿಯವನು ಹೇಳಿದ ಅಣ್ಣಾವ್ರೇ, ಬಾರಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಸೇಬುಹಣ್ಣು ಬಂದಾವ್ರಿ, ಸೀದಾ ಕಾಶ್ಮೀರದಿಂದ ತಾವು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳರಿ. ತಿಂದಿಂದ ಆರೋಗ್ಯ
ಖುಷಿಗಿರುತ್ತಾದರಿ. ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. ನಾನು ಕರವಸ್ತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದು ಅವನಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಲೇ ಹೇಳಿದೆ- "ಆರಿಸಿ ಆರಿಸಿ ಇಡಪ್ಪ" ಎಂದು. ಅಂಗಡಿಯವನು ತಕ್ಕಡಿ ಎತ್ತಿ ಅವನ ಕೆಲಸಗಾರನಿಗೆ ಹೇಳಿದ- '
ಅರ್ಧ ಶೇರ್ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಸೇಬು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಾ,
ಆರಿಸಿಕೊಂಡು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಾ' ಎಂದನು. ಹುಡುಗನು ನಾಲ್ಕು ಶಿಬು ಹಣ್ಣು ತಂದನು ಅಂಗಡಿಯವನು ತೂಗಿ,
ಒಂದು ಕವರ್ನಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ ಕರವಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿ ನನಗೆ ಕೊಟ್ಟನು.
ನಾನು ನಾಲ್ಕಾಣೆ ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟೆ. ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಕವರ್ ಹೇಗಿದೆಯೋ ಹಾಗೆ ಇಟ್ಟೆ,
ರಾತ್ರಿ ಸೇಬು ಅಥವಾ ಬೇರೆ ಯಾವ ಹಣ್ಣು ತಿನ್ನುವ ಪದ್ಧತಿ ಅಲ್ಲ.
ಬೆಳಗಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಣ್ಣುಗಳು ತಿನ್ನಬೇಕು. ಇಂದು ಬೆಳಗ್ಗೆ ಬಾಯಿ-ಕೈ ತೊಳೆದುಕೊಂಡು ಉಪಹಾರ
ಸೇವಿಸಲು ಒಂದು ಸೇಬು ಹಣ್ಣು ಹೊರತೆಗೆದೆ. ಅದು ಕೊಳೆತಿತ್ತು. ಸೇಬು ಹಣ್ಣಿನ ಸಿಪ್ಪೆಯ ಮೇಲೆ
ಒಂದು ರೂಪಾಯಿ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಕೊಳೆತ ಕೊಳೆಯಿತ್ತು. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಅಂಗಡಿಯವನು ನೋಡಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ.
ಎಂದುಕೊಂಡು ಬೇರೆಯದು ತೆಗೆದೆ, ಆದರೆ ಅದು ಅರ್ಧ ಕಳೆದುಹೋಗಿತ್ತು. ಈಗ ಸಂಶಯ ಸಂಶಯ ಆಗತೊಡಗಿತು,
ಅಂಗಡಿಯವನು ನನಗೆ ಮೋಸ ಮಾಡಿಲ್ಲವಲ್ಲ. ಅಂದುಕೊಂಡು ಮೂರನೇ
ಹಣ್ಣನ್ನು ತೆಗೆದೆ. ಅದು ಕೊಳೆತಿರಲಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಕಡೆ ಒತ್ತಿ ಮುದ್ದಿಯಾಗಿತ್ತು. ನಾಲ್ಕನೆಯದು
ನೋಡಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಗಾಯಗಳಿರಲಿಲ್ಲ; ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಪ್ಪು ರಂದ್ರವಿತ್ತು. ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಬಹುಶಃ
ನಾವು ಬಾರೆಹಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ನೋಡಿರುತ್ತೇವೆ. ಒಂದು ಸೇಬು ಹಣ್ಣು ಕೂಡಾ ತಿನ್ನಲು
ಯೋಗ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾಲ್ಕಾಣೆ
ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ನನಗೆ ಬೇಜಾರಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಅವನು ಇಷ್ಟೊಂದು ಮೋಸ ಮಾಡಿದನಲ್ಲ ಎಂದು
ತುಂಬಾ ಬೇಜಾರಾಯಿತು. ಅಂಗಡಿಯವನು ಜೀವನ ಮರೆತು ನನ್ನ ಜೊತೆ ಮೋಸದ ವ್ಯವಹಾರ ಮಾಡಿದ. ಒಂದು
ಹಣ್ಣು ಕೊಳೆತಿದ್ದರೆ, ಅವನು
ಕ್ಷಮೆಗೆ ಯೋಗ್ಯನೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಿದೆ. ಅವನ ದೃಷ್ಟಿ ಬಿದ್ದಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ
ಎಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಅವನು ನಾಲ್ಕಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕೂ ಕೆಟ್ಟ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾನೆ,,\ ಆದ್ದರಿಂದ
ಅವನು ಸೀದಾ ಮೋಸ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಆದರೆ ಈ ಮೋಸದಲ್ಲಿ ನನ್ನದು ಪಾಲಿ\ದೆ. ನಾನು
ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕರವಸ್ತ್ರ ನೀಡಿ ಅವನು ಮೋಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದೆ. ಅವನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಈ
ಮನುಷ್ಯ ಬರೀ ಕಣ್ಸನ್ನೆಯಿಂದ ಕೆಲಸ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಇವನ ಕಡೆಯಿಂದ ಏನು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ ಮನೆಯಿಂದ ವಾಪಸ್ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯ
ಅವನಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಅಪ್ರಮಾಣಿಕ ನಾಗುತ್ತಾನೆ ಮೋಸ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಅವಕಾಶ
ಸಿಕ್ಕಾಗ ಅಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಮೋಸಗಾರ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ನಮ್ಮ
ಸಿಡಿಲು ತನದಿಂದ ಅಥವಾ ಸಹಜ ವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಪ್ರಮಾಣಿಕತೆಗೆ ನಾವೇ ಅವಕಾಶವನ್ನು
ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತೇವೆ. ಓದು-ಬರಹ ಕಲಿತಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲಸಗಾರರು ಈಗ ಮೇಲೆ ಈಗ ಯಾರು
ವಿಶ್ವಾಸ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಸ್ಟೇಷನ್ ಅಥವಾ ಕಚೇರಿಗೆ ಅಥವಾ ಮುನಿಸಿಪಾರ್ಟಿಗೆ
ಹೋದರೆ ನಮಗೆ ಎಂತ ದುರ್ಗತಿ ಬರುತ್ತದೆಂದರೆ.ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ನಷ್ಟ ಅನುಭವಿಸಿ ನಾವು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ
ಆ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಮೊದಲು ಹಾಗೆ ಇರಲಿಲ್ಲ, ವ್ಯಾಪಾರಿ ಬಂದೆ ಸಂಬಂಧ ಬೆಸೆದಿತ್ತು. ತೂಕ ಮಾಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಟಕ ಹೆಚ್ಚು ಆದರೂ ಕೂಡ ನಡೆಯುತ್ತಿಕಡಿಮೆತ್ತು. ನಾವು ಒಂದು ವೇಳೆ
ನೆನಪು ಹಾರಿ ಐದು ರೂಪಾಯಿ ಕೊಡುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ರೂಪಾಯಿ ನೋಟ್ ಕೊಟ್ಟು ಬಂದರು ಕೂಡ ನಾವು
ಹೆದರುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಹಣ ಸುರಕ್ಷಿತ ವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ನನಗೆ ನೆನಪಿದೆ,
ಒಂದು ಸಲ ಮೋಹರಂ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೈಸೆ
ಕೊಟ್ಟು ಮಿಠಾಯಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದೆ. ಪೈಸೆ ಕೊಡುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಎಂಟಾಣಿ ಕೊಟ್ಟು ಬಂದಿದ್ದೆ.
ಮನೆಗೆ ಬಂದ ಮೇಲೆ ನನ್ನ ತಪ್ಪು ಗೊತ್ತಾಯ್ತು. ಕೂಡಲೇ ಅಂಗಡಿಗೆ ವಾಪಸ ಓಡಿ ಬಂದೆ. ನನಗೆ
ವಿಶ್ವಾಸ ಇರಲಿಲ್ಲ ಅವನು ಎಂಟಾಣೆ ಹಣ ಮರಳಿ ಕೊಡುವನೆಂದು. ಆದರೆ ಅವನು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಎಂಟಾಣೆ ಹಣ
ವಾಪಸ ನೀಡಿ,
ಮರಳಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಿದ. ಆದರೆ ಇಂದು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಸೇಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ
ಕೊಳೆತ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮಾರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ನನ್ನ ಆಸೆಯ ಇಷ್ಟೇ. ಓದುಗರು ಬಜಾರಿಗೆ ಹೋದಾಗ ನನ್ನ
ತರಹ ಕಣ್ಣುಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ವ್ಯವಹಾರ ಮಾಡಬಾರದು. ಇಲ್ಲದೆ ಹೋದರೆ ನೀವು ಕೂಡ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಸೇಬು
ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. |
||||
Ø |
एक वाक्यों मे उत्तर लिखिए | |
|
IV. विलोम |
|
||||
|
1.लेखक चिजें खरिदने कहां हये थे? |
|
·
शाम-सुबह ·
खरिदना-बेचना ·
बहुत-कम/थोडा ·
अच्छा-बुरा ·
गरीब-अमीर ·
रात-दिन ·
गम-खुशी ·
पास-दूर ·
हानी-लाभ ·
साफ-गंदा ·
ईमान-बेइमान ·
शिक्षित-अशिक्षित ·
विश्वास-अविश्वास ·
सहयोग-असहयोग ·
आवश्यक-अनावश्यक ·
संदेह-निसंदेह |
|
||||
|
उत्तर:-लेखक
चिजें खरिदने बाजर(चौक) गये
थे। |
|
||||||
|
2 )लेखक को क्या नजर आया? |
|
||||||
|
उत्तर:-लेखक
को गुलाबी रंगदार सेब नजर आया। |
|
||||||
|
3)लेखक का जी क्यों ललचा उठा? |
|
||||||
|
उत्तर:-लेखक
का जी गुलाबी रंगदार सेब देखकर ललचा उठा। |
|
||||||
|
4)टोमाटो किसका अवश्यक अंग बन गया है? |
|
||||||
|
उत्तर:-टोमाटो
भोजन(खाने)
का
अवश्यक अंग बन गया है। |
|
||||||
|
5)स्वाद में सेब किससे बडकर नहीं है? |
|
||||||
|
उत्तर:-स्वाद
में सेब आम से बड कर नहीं है। |
|
||||||
|
6)रोज एक सेब खाने से किनकी जरुरत नहीं होगी? उत्तर:-रोज
एक सेब खाने से डाक्टर की जरुरत नहीं होगी। |
|
||||||
Ø |
दो-तीन अंक के प्रश्न |
|
||||||
|
1)कश्मीरी सेब पाठ से आपको क्या सिख मिलति है? अथवा प्रेमचंद जी ने खरिदारी के बारे में क्या चेतावनी दि है? |
|
||||||
|
उत्तर:-
बाजर
में खरिदारी करते समय सावधानी से रहना चाहिए। नहीं तो दोखा खाने की संभावना रहती
है।
|
|
Ø अन्य वचन रुप |
|||||
·
चीज-चीजें ·
रास्ता-रास्ते ·
दूकान-दूकाने ·
आंख-आंखें ·
रुपए-रुपएं ·
फल-फल ·
घर-घर ·
कर्मचारी-कर्मचारी गण ·
व्यापारी-व्यापारी गण ·
रेवडी-रेवशियां
|
||||||||
|
2)दुकानदार ने लेखक से क्या कहा? |
|
||||||
|
उत्तर:-
दुकानदार
ने कहा-"बाबुजी
बडे मजेदार सेब आये है। खास कश्मीर के है। आप लेजाएं, खाकर
तबियत खुश हो जायेगी।" |
|
||||||
|
3)सेब की हालत के बारे में लिखिए? |
|
|
|||||
|
उत्तर:-
पहला
सेब सडा हुआ था। दुसरा सेब आधा सडा हुआ था। तीसरा सेब एक तरफ से पिचक गया था। चौथे
सेब में एक सुराख था। और धब्बा पड गया था। एक सेब भी खाने लायक नहीं था। |
|
|
|||||
Ø |
जोडकर
लिखिए |
|
उत्तर:- |
|||||
|
1)
सेब को रुमाल में बांदकर 2)
फल खाने का समय तो 3) एक सेब भी खाने 4) व्यापारियों की साख |
अ)प्राथ:काल
है।
|
|
आ)मुझे
दे दिया। |
||||
आ)मुझे
दे दिया। |
|
अ)प्राथ:काल
है। |
||||||
ई)बनी
हुई थी। |
|
इ)लायक
नहीं। |
||||||
इ)लायक
नहीं। |
|
ई)बनी
हुई थी। |
||||||
Ø |
निम्नलिखित वाक्यों को सही क्रम से लिखिए : |
|||||||
|
1)
गाजर गरीबों भी
पहले के पेट की चीज भरने थी | |
1. गाजर भी पहले
गरीबों की पेट भरने की चीज थी | |
||||||
|
2)
अब चीज नहीं है
वह केवल स्वाद की | |
2. अब वह केवल
स्वाद की चीज नहीं है| |
||||||
|
3)
नहीं लायक खाने
भी सेब एक | |
3. एक सेब भी
खाने लायक नहीं | |
||||||
|
4)
मालूम हुई घर
आकार अपनी भूल | |
4.घर आकार अपनी भूल मालूम हुई |
|
||||||
Ø |
कन्नड अथवा अँग्रेजी में
अनुवाद कीजिए | |
|
||||||
|
1
)एक
सेब भी खाने लायक नहीं था। ಒಂದು ಸೆಬು ಕೂಡಾ ತಿನ್ನಲೂ ಯೊಗ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. Not even an apple was fit for consumption. |
|||||||
|
2
)दुकानदार
ने मुझसे क्षमा मांगी। ಅಂಗಡಿಯವ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೆಳಿದ. Shopkeeper asked for my pardon. |
|||||||
|
3)गाजर
भी पहले गरिबों के पेट भरने की चीज थी। ಗಜ್ಜರಿಯೂ ಕೂಡಾ ಮೊದಲಿಗೆ ಬಡವರ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಿಸುವ ವಸ್ತು ಆಗಿತ್ತು. Earlier
carrot was food of poor people. |
|||||||
|
4
)दुकानदार
ने कहा बडे मजेदार सेब आये है।
ಬಹಳ ಒಳ್ಳೆಯ ಸೆಬುಗಳು ಬಂದಿವೆ ಎಂದು ಅಂಗಡಿಯವ ಹೆಳಿದನು. Shopkeeper
informed that good quality apples are available. |
पाठ - 3 गिल्लू - लेखिका : महादेवी वर्मा |
|
👇विडियों देखने के लिए यहाँ क्लिक करें । |
- महादेवी वर्मा इस
पाठ से स्नेहभाव तथा प्राणी – दया की शिख मिलती है| पशु –पक्षियों के स्वाभाव और उनकी जीवन शैली के साथ – साथ उनके प्रति
महादेवी वर्मा के प्रेम से बक्से परिचित होते है | |
लेखिका परिचय : |
महादेवी
वर्मा |
|
Ø शब्दार्थ |
|
जन्म : |
24 मार्च
1907 |
|
·
अचानक –
यकायक – ಒಮ್ಮೆಲೆ ·
गमाला – ಕುಂಡಳಿ ·
घाव -
जख्म – ಗಾಯ ·
हौले से –
धीरे से ಸಾವಕಾಶವಾಗಿ ·
काँच – शीशा-
ಗಾಜು ·
चुन्नाट –
सिलावट - ನಿರಿಗೆ ·
सोनजूही –
एक खुशबूदार फूल - ಜಾಜಿ ·
गिलहरी –
ಅಳಿಲು ·
अवतीर्ण –
उत्पन्न होना, अवतरित होना, ಅವತರಿಸು ·
काकद्वय –
दो कौए - ಎರಡು ಕಾಗೆಗಳು ·
चोंच –
पक्षियों के मुख का आगरा भाग ಚೊಚ್ಚು ·
मरहम –
औषधि का लेप – ಮೊಲಾಮ ·
जब्बेदार
– गुच्छे - ಗೊಂಚಲು ·
डालिया –
चोटी टोकरी - ಸಣ್ಣ ಬುಟ್ಟಿ ·
मनकें –
मणि ·
गात –
शरीर, देह - ಶರೀರ ·
कीलें -
लिहे या काठ की खूंटी - ಕೀಲು ·
बरामदा –
घर बाहर के भाग ·
सुराही –पनि
का बर्तन – ಹೂಜಿ
|
|
स्थल : |
फरुकाबाद
मे हुआ |
|
||
उपाधी : |
“आधुनिक
मीरा” |
|
||
शिक्षा : |
प्रयाग
विश्व विद्यालय से स्न्स्कृत मे एम ए उपाधि |
|
||
क्र्या क्षेत्र : |
प्रयाग
मे महिला विद्यापीठ मे प्रधानाद्यापिका पद संबला| |
|
||
रचनाएँ : |
यामा, दीपशिखा, नीरज, निहार, अतीत के चलचित्र,
स्मृति के रेखाएं, पथ के साथी, मेरा
परिवार, शृंखला की कड़ियाँ. |
|
||
पुरस्कार : |
सेकसोरिया, मंगल परितोषक,
द्विवेदी पदक, यामा कृति केलिए “ ज्ञानपीठ पुरस्कार
प्राप्त हुआ | |
|
||
मृत्यु : |
सितंबर
1987 |
|
||
पाठ का
आशय- |
|
|||
कौन कहां सकते हैं कि पशु पक्षी बावही न प्राणी है? वह भी कभी - खबार हमसे भी अधिक भावानुकूल
विचारवान और सहृदय व्यवहार करते हैं। महादेवी वर्मा ने यह छोटा सा जीव, गिलहरी के बच्चों का रेखांकन कर प्राणी जगत की मानव-सहज जीवन शैली का
प्रभावशाली चित्रण किया है। आज के संदर्भ में जहां मानव के स्वार्थ के कारण पशु -पक्षी
की जातियां लुप्त होती जा रही है,
वहां महादेवी वर्मा जी का यहां संस्मरण उनकी रक्षा करने और उनके
प्रति प्रेमभाव जगाने की दिशा में एक सार्थक प्रयत्न सिद्ध होता है। |
|
|||
टिप्पणी |
||||
काक
भूशुण्डी : पुराण- कथा मे कौए को पक्षियों के गुरु के रूप मे स्वीकार किया गया
है| |
·
ಸಾರಾಂಶ |
ಆಕಸ್ಮಾತ ಒಂದು ದಿನ ಮುಂಜಾನೆ ಕೋಣೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಬಂದು ನಾನು
ನೋಡಿದಾಗ, ಎರಡು ಕಾಗೆಗಳು ಒಂದು ಹೂವಿನ ಕುಂಡದ ಸುತ್ತ ಆಟವಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಈ
ಕಾಕಬುಶುಂಡಿ ಒಂದು ಅನಾದರ ಹೊಂದಿದ, ಅರೆ ಸನ್ಮಾನಿತವುಳ್ಳ ಹಾಗೂ ಅತಿ
ಅವಮಾನನಿತವುಳ್ಳ ವಿಚಿತ್ರ ಪಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.
ಪಾಪ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರು ಗರುಡ ನವಿಲು ಅಥವಾ ಹಂಸಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರದೇ ತಿಥಿ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ
ನಮ್ಮಿಂದ ಏನನ್ನಾದರೂ ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಕಾಗೆಯಾಗಿ
ಅವತರಿಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ನಮ್ಮ ಪ್ರಿಯರು ಬರುವ ಮಧುರ
ಸಂದೇಶವನ್ನು ಕಾಗೆ ಕರ್ಕಶವಾದ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅದು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಕಾಗೆ ಮತ್ತು
ಕಾವ ಕಾವ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಅಪಮಾನವೆಂದೇ ಅರ್ಥೈಸುತ್ತೇವೆ. ನನ್ನ ಕಾಗೆ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೆ ಅಡ್ಡಿಯುಂಟಾಯಿತು.
ಏಕೆಂದರೆ ಹೂವಿನ ಕುಂಡ ಮತ್ತು ಗೋಡೆಯ ಸಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಜೀವಿಯ ಮೇಲೆ ನನ್ನ
ದೃಷ್ಟಿ ಬಿದ್ದಿತ್ತು. ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ನೋಡಿದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಇಣಚಿಯ ಚಿಕ್ಕಮರಿ ಇತ್ತು. ಅದು
ಗೂಡಿನಿಂದ ಬಿದ್ದಿರಬಹುದು. ಹಾಗೂ ಈ ಕಾಗೆಗಳು ತಮ್ಮ ಆಹಾರವನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿ ಸುಲುಭವಾಗಿ
ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದವು. ಇಣಚಿಯ ಮರಿ ಗಾಯಗೊಂಡು ಕುಂಡಕ್ಕೆ ಒರಗಿ ಕುಳಿತಿತ್ತು. ಇಣಚಿಯ ಮರಿಗೆ
ಕಾಗೆಯ ಚುಂಚಿನಿಂದ ಗಾಯವಾಗಿತ್ತು.
ಕಾಗೆಯ ಚುಂಚಿ ನಿಂದ ಗಾಯಗೊಂಡ ಇಣಚಿ ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ ಆದುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಇರಲು
ಬಿಡಲು ಎಲ್ಲರೂ ಹೇಳಿದರು. ಆದರೆ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ, ನಾನು ಅದನ್ನು ಸಾವಕಾಶವಾಗಿ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ನನ್ನ ಕೋಣೆಗೆ ತಂದು ಪುನಃ
ಹತ್ತಿಯಿಂದ ರಕ್ತವನ್ನು ಒರೆಸಿ ಗಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಪೆನ್ಸಿಲಿನ್ ಮುಲಾಮನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ಎಷ್ಟೋ ಗಂಟೆಗಳ
ಉಪಚಾರದ ನಂತರ ಆ ಮರಿಯ ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹನಿ ನೀರನ್ನು ಬಿಟ್ಟೆ. ಮೂರನೆಯ ದಿನ ಅದು
ಸ್ವಸ್ತಗೊಂಡು ನನ್ನ ಬೆರಳನ್ನು ತನ್ನ ಎರಡು ಚಿಕ್ಕ ಪಂಜು ಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ನೀಲಿ ಗಾಜಿನ
ಮುತ್ತಿನಂತೆ ಇರುವ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಅತ್ತಿತ್ತ
ನೋಡತೊಡಗಿತು.
ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಸ್ನಿಗ್ಧ ರೋಮಗಳು, ಬಾಲ ಹಾಗೂ ಹೊಳೆಯುವ ಚಂಚಲ ಕಣ್ಣುಗಳು ಎಲ್ಲರನ್ನು ಚಿಕಿತರನ್ನಾಗಿ
ಮಾಡಿದವು. ನಾವು ಅದನ್ನು ಗಿಲ್ಲು ಎಂದು ಕರೆಯತೊಡಗಿದೆವು. ನಾನು ಹೂ ಇಡುವ ಒಂದು ಹಗುರವಾದ
ಬುಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿಯನ್ನು ಹಾಕಿ ಅದನ್ನು ತಂತಿಯಿಂದ ಕಿಡಕಿಗೆ ತೂಗು ಹಾಕಿ ಬಿಟ್ಟೆನು.
ಒಂದೊಂದು ಸಲ ನಾನು ಗಿಲ್ಲುವನ್ನು ಹಿಡಿದು,
ಒಂದು ಉದ್ದನೆಯ ಕವರಿನಲ್ಲಿ ಅದರ ಎರಡು
ಪಂಜುಗಳು ಹಾಗೂ ತಲೆಯನ್ನು ಹೊರ ಬಿಟ್ಟು ಅದರ ಹಗುರವಾದ ದೇಹವನ್ನು ಆ ಕವರಿನಲ್ಲಿ
ಇಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಅಂತಹ ಅದ್ಭುತ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಗಂಟೆಗಳವರೆಗೆ ಮೇಜಿನ ಮೇಲೆ
ಗೋಡೆಯನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ನಿಂತುಕೊಂಡು ತನ್ನ ಹೊಳೆಯುವ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ನನ್ನ ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳನ್ನು
ನೋಡುತ್ತಿತ್ತು. ಹಸಿವಾದಾಗ ಚಿಕ್ ಚಿಕ್ ಎಂದು ಧ್ವನಿ ಮಾಡಿ ನನಗೆ ಸೂಚನೆ ನೀಡುತಿತ್ತು.
ಗೋಡಂಬಿ ಅಥವಾ ಬಿಸ್ಕಟ್ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಅದೇ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕವರಿನಿಂದ ಹೊರಗಿನ ಪಂಜುಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು
ಅದನ್ನು ಕುಡಿದು ತಿನ್ನು ತಿತ್ತು. ಮತ್ತೆ ಗಿಲ್ಲುವಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ವಸಂತವು ಬಂದಿತು.
ಹೊರಗಿನ ಅಳಿಲುಗಳು ಕಿಟಕಿಯ ಜಾಳಿಗೆಯ ಬಳಿ ಬಂದು ಚಿಕ್ ಚಿಕ್ ಎಂದು ಏನನ್ನು ಹೇಳತೊಡಗಿದವು.
ಗಿಲ್ಲು ಜಾಳಿಗೆಯ ಬಳಿ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಆತ್ಮೀಯತೆಯಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಅದನ್ನು
ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು ಅವಶ್ಯಕ, ಎಂದು ನನಗೆ ಅನಿಸಿತು. ಮಾಳಿಗೆಯ
ಕೊಂಡಿ ಬಿಚ್ಚಿ ಒಂದು ಮೂಲೆಯನ್ನು ತೆರೆದೆ. ಈ ದಾರಿಯಿಂದ ಗಿಲ್ಲು
ಹೊರಗೆ ಹೋದ ನಂತರ ಅದು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಬಿಡುಗಡೆಯ ನಿಟ್ಟುಸಿರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಇಷ್ಟು ಚಿಕ್ಕ
ಜೀವಿಯನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಿದ ನಾಯಿ ಬೆಕ್ಕುಗಳಿಂದ ಕಾಪಾಡುವುದು ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿತ್ತು.
ನಾನು ಕೋಣೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಅದು ಸಹ ಕಿಡಕಿಯ ತೆರೆದ ದಾರಿಯಿಂದ ಹೊರಗೆ
ಹೋಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮತ್ತು ದಿನವೆಲ್ಲ ಅಳಿಲುಗಳ ಗುಂಪಿನ ಮುಖಂಡನಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರೆಂಬೆಯ ಮೇಲೆ
ಹಾರುತ್ತಾ ಜಿಗಿಯುತ್ತಾ, ಇರುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸರಿಯಾಗಿ 4 ಗಂಟೆಗೆ ಕಿಡಕಿಯಿಂದ ಒಳಗೆ ಬಂದು ತನ್ನ ಜೋಕಾಲಿಯಲ್ಲಿ
ತೂಗತೊಡಗುತಿತ್ತು. ನನ್ನನ್ನು ಚಿಕಿತಗೊಳಿಸುವದು ಅದಕ್ಕೆ ಹೇಗೋ ಯಾವಾಗಿನಿಂದ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿ
ಬಿಟ್ಟಿತಿ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಅದು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಹೂವಿನ ಕುಂಡದ ಹೂಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಕೊಂಡಿರುತಿತ್ತು.
ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪರದೆಯ ನಿರಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸುವಾಸನೆ ಭರಿತ ಹೂವಿನ
ಎಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿ ಕುರುತಿತ್ತು.
ನನ್ನ ಹತ್ತಿರ ಬಹಳಷ್ಟು ಪಶುಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳಿಗೆ ನನ್ನ ಮೇಲಿನ ಪ್ರೀತಿ ಕಡಿಮೆ
ಅವುಗಳಿಗೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವ ಪ್ರಾಣಿಗೂ ನನ್ನ ಜೊತೆ ಕುಳಿತು ನನ್ನ
ತಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಊಟ ಮಾಡುವ ಧೈರ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದ್ದರೂ ಇಂತಹ ಸನ್ನಿವೇಶ ನನಗೆ ನೆನಪಿಗೆ ಬಂದಿಲ್ಲ.
ಗಿಲ್ಲು ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲ ಅಪವಾದವಾಗಿತ್ತು. ನಾನು ಊಟದ ಕೋಣೆಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಅದು ಕಿಟಕಿಯಿಂದ ಹೊರಟು ಅಂಗಳದ ಗೋಡೆ ವರಂಡ್ ದಾಟಿ ಮೇಜಿನ ಮೇಲೆ ಬಂದು ನನ್ನ ತಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ
ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಚಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಬಹಳ ಕಷ್ಟದಿಂದ ನಾನು ಅದನ್ನು ತಟ್ಟೆಯ ಬಳಿ
ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಲಿಸಿಕೊಟ್ಟೆ. ಅದು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಕುಳಿತು ನನ್ನ ತಟ್ಟೆಯಿಂದ ಅನ್ನದ
ಒಂದೊಂದು ಅಗುಳನ್ನು ಬಹಳ ಜಾಗ್ರತೆಯಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ತಿನ್ನುತ್ತಿತ್ತು. ಗೋಡಂಬಿ ಅದಕ್ಕೆ
ಪ್ರಿಯವಾದ ಖಾದ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗೂ ಎಷ್ಟೋ ದಿನ ಗೋಡಂಬಿ ಸಿಗದಿದ್ದರೆ ಅದು ಬೇರೆ ಯಾವ ತಿನ್ನುವ
ತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.
ತೂಗುಯ್ಯಾಲೆಯಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಎಸೆಯುತಿತ್ತು.
ಎರಡು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಅದೇ ಗಿಲ್ಲುವಿನ ಮನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅದು ಸ್ವತ ತಾನೇ
ನೇತಾಡುತಿತ್ತು. ತನ್ನ ಜೋಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉಯ್ಯಾಲೆ ಆಡುತ್ತಿತ್ತು. ಮತ್ತು ತನ್ನ ಚಂಚಲ ಗಾಜಿನ
ಮಣಿಗಳಂತಹ. ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕೋಣೆಯ ಒಳಗೆ ಮತ್ತು
ಕಿಟಕಿಯ ಹೊರಗೆ ಏನನ್ನು ನೋಡಿ. ಏನೇನೋ ಯೋಚಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅದರ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಮತ್ತು
ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳಿಂದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ನಾನು ಬರೆಯಲು ಕುಳಿತಾಗ ತನ್ನ ಕಡೆಗೆ ನನ್ನ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ಹಾಗೂ ಆಕರ್ಷಿಸುವ
ಇಚ್ಛೆ ಅದಕ್ಕೆ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅದು ಒಂದು ಒಳ್ಳೆಯ ಉಪಾಯ ಹುಡುಕಿಕೊಂಡಿದ್ದು. ಅದು
ನನ್ನ ಕಾಲಿನವರೆಗೆ ಬಂದು ಪರದೆ ಮೇಲೆ ಸರ್ರನೆ ಹತ್ತುತ್ತಿತ್ತು, ಮತ್ತೆ ಅದೇ ವೇಗದಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈ ಓಡಾಡುವ ಕ್ರಮ
ನಾನು ಅದನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಏಳುವ ವರೆಗೆ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು.
ಅದರ ನಡುವೆ ಕಾರು ದುರ್ಘಟನೆಯಿಂದ ಗಾಯಗೊಂಡು ನಾನು ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಕಾಲ
ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕೋಣೆಯ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದಾಗ ಗಿಲ್ಲೂ
ತನ್ನ ಜೋಕಾಲಿ ಎಂದ ಇಳಿದು ಓಡಿ ಬರುತ್ತಿತ್ತು,
ಮತ್ತು ಬೇರೆ ಯಾರನ್ನೂ ಕಂಡು ಅದೇ
ವೇಗದಿಂದ ಓಡಿಹೋಗಿ ಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ಎಲ್ಲರೂ ಅದಕ್ಕೆ
ಗೋಡಂಬಿ ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ
ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಿಂದ ಬಂದು ನಾನು ನೋಡಿದಾಗ ಹಾಗೂ ಅದರ ಜೋಕಾಲಿಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವಾಗ ಅಲ್ಲಿ
ಗೋಡಂಬಿಗಳು ಸಿಕ್ಕವು. ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ತನ್ನ ಪ್ರಿಯವಾದ ತಿನಿಸು ಎಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ
ತಿನ್ನುತ್ತಿತ್ತು ಅನ್ನೋದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ನಾನು ಅಸ್ವಸ್ಥರಾದಾಗ ಅದು ದಿಂಬಿನ ಮೇಲೆ ತಲೆಯ
ಹತ್ತಿರ ಬಂದು ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ತನ್ನ ಚಿಕ್ಕ ಚಿಕ್ಕ ಪಂಜುಗಳಿಂದ ನನ್ನ ತಲೆ ಮತ್ತು ಕೂದಲುಗಳನ್ನು
ಸಾವಕಾಶವಾಗಿ ನೇವರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಬೇಸಿಗೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದಲ್ಲಿ
ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಗಿಲ್ಲು ಹೊರಗೆ
ಹೋಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಜೋಕಾಲಿಯಲ್ಲಿಯೂ
ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದು ನನ್ನ ಹತ್ತಿರ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ನೀರಿನ ಪಾತ್ರೆಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗುತ್ತಿತ್ತು
ಹೀಗೆ ಅದು ನನ್ನ ಹತ್ತಿರವೂ ಇರುತ್ತಿತ್ತು,
ಮತ್ತು ತಂಪಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯು
ಇರುತ್ತಿತ್ತು.
ಅಳಿಲುಗಳ ಆಯುಷ್ಯದ ಅವಧಿ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ
ಗಿಲ್ಲಿವಿನ ಜೀವನ ಯಾತ್ರೆಯ ಅಂತ್ಯ ಬಂದೇಬಿಟ್ಟಿತು. ಅದು ಅಂದು ದಿನವೆಲ್ಲ ಏನು ತಿನ್ನಲಿಲ್ಲ
ಹಾಗೂ ಹೊರಗೆ ಹೋಗಲು ಇಲ್ಲ. ಅದರ ಪಂಜುಗಳು ತಣ್ಣಗಾಗುತ್ತದೆ ಗಿದ್ದವು ನಾನು ಎದ್ದು ಹಚ್ಚಿ
ಅದಕ್ಕೆ ಶಾಖ ನೀಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಮುಂಜಾನೆಯ ಪ್ರಥಮ ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣ ಕಿರಣಗಳೊಂದಿಗೆ
ಅದು ಚಿರನಿದ್ರೆಗೆ ಜಾರಿತು.
ಅದರ ಉಯ್ಯಾಲೆ ತೆಗೆದು ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಿಡಕಿಯ ಜೋಳಿಗೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ
ಅಳಿಲುಗಳ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆ ಜಾ ಬಳಿಗೆ ಎಂದು ಸದ್ದು ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಮತ್ತು ಸುಂದರವಾದ ಹೂಗಳು
ಅರಳುತ್ತವೆ. ಜಾಜಿ ಹೂವಿನ ಬಳ್ಳಿಯ ಕೆಳಗೆ ಗೆಲುವಿನ ಸಮಾಧಿ ಇದೆ ಏಕೆಂದರೆ
ಗಿಲ್ಲೂವಿಗೆ ಆ ಬಳ್ಳಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಮತ್ತು ಅದು ಯಾವುದೇ ವಸಂತ ಋತುವಿನ
ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಲ್ಲಿಗೆಯ ಚಿಕ್ಕ ಹೂವಿನಂತೆ ಅರಳುವ ಬರುದು ಅನ್ನುವ ವಿಶ್ವಾಸ. ನನಗೆ ಸಂತೋಷ
ನೀಡುತ್ತದೆ. |
Squirrel Summary in English: |
In the author’s house, there was
a baby Squirrel. It was suffering from pain. The author felt sorry for its
suffering and kept it in a safer place and treated it with medicine. The
author called it with a name Gillu and Galu became alright within a year and
became able to run all over the house and began loving the author with
affection. Once the author fell ill on
account of a car accident and so she was admitted to ‘a hospital for few
days. The baby Squirrel was always remembering her and in the absence of the author, it did not eat anything.
It was sleeping in a cool place in the house. After two years, one day it
died away. Its body was burried in the author’s compound. |
I. एक अंक के प्रश्न
१) गिलहरी का बच्चा कहां पडा था
?
उत्तर:गिलहरी
का बच्चा गमले और दीवार की संधि मे पडा हुआ था।
२) लेखिका ने कौए को क्यों विचित्र पक्षी कहा हैं?
उत्तर:क्यों
की वह एक साथ समाधरित,अनाधरित,अति
सम्मानित और अति अवमानित पक्षी हैं।
३) लेखिका ने गिल्लू के घाओं पर क्या लगाया?
उत्तर:लेखिका
ने गिल्लू के घाओं पर पेन्सिलिन का मरहम लगाया।
४) वर्मा जी गिलहरि को किस नाम से बुलाति थी?
उत्तर:लेखिका
जी गिलहरि को गिल्लू के नाम से बुलाती थी।
५) गिलहरि का लघू गात किस के अंदर(भीतर)बंद
रहता था?
उत्तर:गिलहरि
का लघू गात लिफाफे के अंदर(भीतर)बंद
रहता था।
६)गिलहरि
का प्रिय खाद्य क्या था?
उत्तर:गिलहरि
का प्रिय खाद्य काजू था।
७)गिलहरि
गर्मी के दिनो में कहां लेट(सोता) जाता
था?
उत्तर:गिलहरि
गर्मी के दिनो में सूराही पर लेट(सोता)जाता
था।
८) लेखिका को किस कारण से अस्पताल में राहना पडा?
उत्तर:लेखिका
को मोटर-दूर्घटना
के कारण अस्पताल में रहना पडा।
९) गिलहरियों
की जीवनावधी सामान्यथा कितनी होती है?
उत्तर:गिलहरियों
की जीनावधी सामान्यथा दो(२)साल
होती है।
१०) गिलहरी की समाधी कहां बनायी गयी है?
उत्तर:गिलहरी
की समाधी सोनजूही लता के निचे बनायी गयी है।
११)गिलहरी
का बच्चा कहां से गिरपडा था?
उत्तर:गिलहरी
का बच्चा घोसले से गिरपडा था।
१२)गिल्लू सूराही पर क्यों लेट जाता था?
उत्तर:क्यों
कि वह ठंडक भी पाता था और लेखिका के पास भी रहता था।
१३)गिल्लू की समाधी सोनजूही लता के निचे क्यों बनायी गयी थी?
उत्तर:क्यों
की उसे सोनजूही लता बहूत प्रिय(पसंद)लगति
थी इसलिए उसकी
समाधी
सोनजुही लता के निचे बनायी गयी हॆं।
II.
दो-तीन वाक्यों में उत्तर लिखिए:
प्रश्न 1. लेखिका को गिलहरी किस स्थिति में दिखाई पडी?
उत्तर:
लेखिका ने गिलहरी को गमले और दीवार की संधि में निश्चेष्ट-सा, गमले से
चिपका पड़ा देखा। वह गिलहरी का छोटा बच्चा था और सम्भवतः घोंसले से नीचे गिर पड़ा
था। काकद्वय की चोंचों के दो घाव उस लघुप्राण के लिए बहुत थे और दोनों कौए उसे
अपना आहार बनाना चाहते थे।
प्रश्न 2. लेखिका ने गिल्लू के प्राण कैसे बचाये?
उत्तर:
महादेवी जी गिलहरी के बच्चे को उठाकर अंधर लायी। रुई से उसके रक्त को पोंछा और
घावों पर पेन्सिलिन का मरहम लगाया। कई घंटे उपचार किया। उसके बाद मुँह में एक बूंद
पानी टपकाया जा सका।
प्रश्न 3. लेखिका का ध्यान आकर्षित करने के लिए। गिल्लू
क्या करता था?
उत्तर:
लेखिका का ध्यान आकर्षित करने के लिए गिल्लू को तीव्र इच्छा होती थी कि उसने एक
अच्छा उपाय खोज निकाला। वह उसके पैर तक आकर सर्र से परदे पर चढ़ जाता है और फिर
उसी तेजी से उतरता था।
प्रश्न 4. वर्माजी को चौंकाने के लिए गिल्लू कहाँ कहाँ छिप
जाता था?
उत्तर: महादेवी वर्मा को चौंकाने की इच्छा उसमें न जाने कब और कैसे
उत्पन्न हो गयी थी । इसके लिए वह फूलदान के फूलों में छिप जाता, कभी परदे की चुन्नट में और कभी सोनजुही की पत्तियों में।
प्रश्न 5. गिल्लू ने लेखिका की गैरहाजरी में दिन कैसे
बिताये?
उत्तर:
लेखिका मोटर दुर्घटना में आहत होकर अस्पताल में थी। उन दिनों जब उनके कमरे का
दरवाजा खोला जाता,
तब गिल्लू अपने झूले से उतरकर दौड़ता और फिर किसी दूसरे को वहाँ
देखकर तेजी से अपने घोंसले में जा बैठता। सब उसे काजू दे जाते, परंतु अस्पताल से लौटकर जब लेखिका ने उसके झूले की सफाई की, तब उन्हें काजू भरे मिले, जिनसे ज्ञात होता था कि वह
उन दिनों अपना प्रिय खाद्य भी कम खा रहा था।
III. पाँच-छः वाक्यों में उत्तर लिखिए:
प्रश्न 1. गिल्लू के कार्य-कलाप के बारे में लिखिए।
उत्तर: महादेवी जी जब लिखने को बैठ जाती थी, तब
गिल्लू उनका ध्यान अपनी ओर आकर्षित करने के लिए, उनके पैर तक
आकर, सर्र करके परदे पर चढ़ जाता था। जब बाहर की गिलहरियाँ
उसे चिकचिक करके बुलाती थीं, तब लेखिका उसे बाहर जाने के लिए
मुक्त करती थी। फिर गिल्लू चार बजे तक खेलकर, घर वापस लौटता
था। वापस आकर सीधे अपने झूले में झूलने लगता था। लेखिका को चौंकाने के लिए वह कभी
फूलदान के फूलों में तो कभी सोनजुही की पत्तियों में छिप जाता था। जब लेखिका खाना
खाने बैठ जाती, तब उनकी थाली में बैठने के लिए आता था।
लेखिका ने उसे बड़ी कठिनाई से थाली के पास बैठना सिखाया और फिर गिल्लू ने एक-एक
चावल चुनकर खाने की आदत डाल दी। काजू, उसका प्रिय खाद्य था।
अगर काजू के अलावा कुछ दिया जाता, तो उसे झूले के नीचे फेंक
देता था।
प्रश्न 2. लेखिका ने गिलहरी को क्या-क्या सिखाया?
उत्तर:गिलहरी
को एक लंबे लिफाफे में इस तरह रख देती कि उसके अगले दो पंजों और सिर के अतिरिक्त
सारा लघु गात लिफाफे के भीतर बंद रहता। इस अद्भुत स्थिति में कभी-कभी घंटों मेज पर
दीवार के सहारे खड़ा रहकर वह अपनी चमकीली आँखों से लेखिका के कार्य-कलापों को देखा
करता। लेखिका के पास बहुत से पशु-पक्षी थे। परन्तु उनमें से किसी को उनके साथ उसकी
थाली में खाने की हिम्मत नहीं थी। लेकिन गिल्लू इनमें अपवाद था। जैसे ही लेखिका
खाने के कमरे में पहुँचती,
वह खिड़की से निकलकर आँगन की दीवार-बरामदा पार करके मेज पर पहुँच
जाता और उसकी थाली में बैठ जाना चाहता। बड़ी कठिनाई से लेखिका ने उसे थाली के पास
बैठना सिखाया, जहाँ बैठकर वह उसकी थाली में से एक-एक चावल
उठाकर बड़ी सफाई से खाता रहता।
प्रश्न 3. गिल्लू के अंतिम दिनों का वर्णन कीजिए।
उत्तर:
गिलहरियों के जीवन की अवधि दो वर्ष से अधिक नहीं होती इसलिए गिल्लू की जीवन-यात्रा
| का अंत आ ही गया। दिन भर उसने न कुछ खाया, न बाहर
गया। पंजे इतने ठंडे हो रहे थे कि लेखिका ने हीटर जलाकर उसे उष्णता देने का
प्रयत्न किया। लेकिन प्रभात की प्रथम किरणों के साथ ही गिल्लू चिर निद्रा में सो
गया।
प्रश्न 4. गिल्लू के प्रति महादेवी वर्माजी की ममता का
वर्णन कीजिए ।
उत्तर:
जब गिल्लू घायल हुआ तब उस पर रुई से रक्त पोंछकर पेन्सिलिन का मरहम लगाया। गिल्लू
को पकडकर एक लंबे लिफाफे में रखती थी महादेवी वर्मा ने गिल्लू को काजू और बिस्कुट
खाने को देती थी। वर्माजी ने गिल्लू को मुक्त करना आवश्यक समझकर खिड़की के कीले
निकालकर जाली का एक कोना खोल दिया और इस मार्ग से गिल्लू बाहर जाने पर सचमुच ही
मुक्ति की साँस ली। वर्माजी ने बडी कठिनाई से उसे थाली के पास बैठना सिखाया और
एक-एक चावल उठाकर सफाई से खाना सिखाया । तब गिल्लू का अंत नजदीक आया तो उसके पंजे
ठंडे हो रहे थे तो हीटर जलाकर उसे उष्णता देने की कोशिश की।
IV. रिक्त
स्थान भरिए |
|
|
उत्तर:
|
V. अनूरुपता
1.
कश्मीरी सेब:कहानी::गिल्लु:........। उत्तर :- रेखाचित्र
2.
तूलसी के दोहे :तूलसीदास
:: गिल्लू:.....। उत्तर :- महादेवी वर्मा
3.
अब्दूल कलाम :जनवादी
राष्ट्र्पति :: महादेवी
वर्मा:......। उत्तर :- आधुनिक मीरा
4.
अब्दुल कलाम :भारत
रत्न :: महादेवी
वर्मा:.....। उत्तर :-ज्ञानपीठ पुरस्कार
5.
१९०७:महादेवी
वर्मा जी का जन्म::१९८७:....।
उत्तर
:-महादेवी वर्मा जी का निधन
6.
गिल्लू की पूंछ:झब्बेदार::गिल्लू
की आंखे:.....। उत्तर :-चमकीली
7.
कोयल:मधुर
स्वर::कौआ:....। उत्तर :-कर्कश स्वर
8.
बिल्ली:मियाऊं
-मियाऊं::गिल्लू:....।
उत्तर :-चिक चिक
9.
अभीनव मनुष्य:आधुनिक
मनुष्य का वर्णन::गिल्लू:....।
उत्तर
:-स्नेह भाव तथा प्राणी दया की सीख
10. गुलाभ:पौधा::सोनजुही:...। उत्तर :-लता
जोडकर
लिखिये
|
क |
ख |
|
1.
आधुनिक मिरा |
अ)महादेवी वर्म। |
|
2.
गिल्लू |
आ)रेखा चित्र/महादेवी वर्म। |
|
3.
गिल्लू की जीवनावधी |
इ)काजू था। |
|
4.
सोनजुही लता के निचे |
ई)दो साल हॆं। |
|
|
उ)गिल्लू की समाधि थी। |
|
|
|
अन्य लिंग
Ø
लेखक-लेखिका
Ø
श्रीमान-श्रीमती
Ø
मयूर-मयूरी
Ø कुत्ता-कुत्तिया
अन्य
लिंग |
|
·
ऊंगली-ऊंगलियां ·
खिडकी-खिडकियां ·
आंख-आंखे ·
लिफाफा-लिफाफे ·
गमला-गमले
|
·
कौआ-कौएं ·
घोसला-घोसले ·
पूंछ-पूंछें ·
पंजा-पंजे ·
फूल-फूल |
विलोम शब्द |
||
·
निकट-दूर ·
दिन-रात
·
भीतर-बाहर ·
चढना-उतरना
·
बलवान-बलहिन ·
बुद्दिमान-बुद्दिहिन ·
शक्तिमान-शक्तिहिन
·
इमान-बेइमान
|
·
होश-बेहोश
·
खबर-बेखबर
·
चैन-बेचैन ·
विश्वास-अविश्वास
·
प्रिय-अप्रिय
·
संतोष-असंतोष
·
स्वस्थ-अस्वस्थ
·
दयावान-दयाहिन |
·
उत्तीर्ण-अनुतिर्ण
·
उपस्थिती-अनुपस्थिती
·
उचित-अनुचित
·
उपयोग-अनुपयोग
·
धन-निर्धन
·
जन-निर्जन ·
बल-निर्बल
·
गुण-निर्गुण
|
प्रेरणार्थक
क्रिया रुप
क्रियापद प्रथमप्रेरणार्थक व्दितियप्रेरणार्थक |
क्रियापद प्रथमप्रेरणार्थक व्दितियप्रेरणार्थक |
-
चिपकना चिपकाना चिपकवाना -
लिखना लिखाना लिखवाना -
मिलना मिलाना मिलवाना -
चलना चलाना चलवाना -
देखना दिखाना दिखवाना -
भेजना भिजाना भिजाना -
खेलना खिलाना खिलवाना -
देना दिलाना दिलवाना -
सोना सुलाना सुलवाना -
सीखना सीखाना सीखवाना |
-
मांगना मंगाना मंगवाना -
बांटना बंटाना बंटवाना -
मांझना मंझाना मंझवाना -
जांचना जंचाना जंचवाना -
रोना रुलाना रुलवाना -
धोना धुलाना धुलवाना -
खोलना खुलाना खुलवाना -
पीना पिलाना पिलवाना -
सीना सिलाना सिलवाना |
संधि
विछ्छेद करके लिखिए
संधि श्ब्द
विछ्छेद
संधि
का नाम |
संधि श्ब्द
विछ्छेद
संधि
का नाम |
o जगन्नाथ जगत्+नाथ - व्यंजन संधि o सदाचार सत्+चार - व्यंजन संधि o वाइ.मय वाक्+मय - व्यंजन संधि o वागीश वाक्+ईश -
व्यंजन संधि o षड्दर्शन षट्+दर्शन - व्यंजन संधि o तल्लीन तत्=लीन -
व्यंजन संधि o चिदानंद चित्+आनंद - व्यंजन संधि o दिगंबर दिक्+अंबर -
व्यंजन संधि |
o सदगती सत्+गती - व्यंजन संधि o सज्जन सच्+जन -
व्यंजन संधि o जगन्मोहन
जगत्+मोहन
- व्यंजन
संधि o गिरीश गिरि+ईश - सवर्ण दिर्घ संधि o महोत्सव महा+उत्सव - गुण संधि o सदैव सदा+एव - व्रृध्धि संधि o इत्यादी इति+आदी - यण संधि o नयन ने+अन -
अयादी संधि |
कारक
कारक |
प्रत्यय(चिन्ह) |
ಪ್ರತ್ಯಯ |
-
कर्ता -
कर्म -
करण -
संप्रदान -
अपादान -
संबंध -
अधिकरण -
संबोधन |
-
ने
-
को -
से(जोडने
का काम करता हॆं) -
केलिए केवास्ते केद्वारा
-
से(अलग
करना) -
का,के,की -
मे,पर -
हे,अरे,ओ,हो,वाह
|
-
(ಉ) -
(ಅನ್ನು) -
ಇಂದ -
(ಗೆ ಇಗೆ ಅಕ್ಕೆ -
ದೆಸೆಯಿಂದ -
ಅ -
ಅಲ್ಲಿ -
ಎ ಒ ಹೆ ಅರೆ
|
VI. कन्नड या अंग्रेजी में अनुवाद कीजिएः
प्रश्न
1. कई घंटे के उपचार के उपरांत उसके मुँह में | एक बूंद
पानी टपकाया जा सका।
उत्तर: ಎಷ್ಟೋ ಗಂಟೆಗಳ ಉಪಚಾರ ನಂತರ ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹನಿ ನೀರನ್ನು
ಹಾಕಿದೆನು.
After hours of treatment it took a drop of water in its mouth.
प्रश्न
2. बड़ी कठिनाई से मैंने उसे थाली के पास बैठना सिखाया।
उत्तर: ಬಹಳ ಪರಿಶ್ರಮದಿಂದ ನಾನು ಅದಕ್ಕೆ ತಟ್ಟೆಯ ಬಳಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಲಿಸಿದೆ.
With great difficulty I taught it to sit near the plate.
प्रश्न
3. गिल्लू मेरे पास रखी सुराही पर लेट जाता था।
उत्तर: ಗಿಲ್ಲು ನನ್ನ ಬಳಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ನೀರಿನ ಪಾತ್ರೆಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗುತ್ತಿತ್ತು.
Gillu always used to sleep near the pot.
प्रश्न
4. दिन भर गिल्लू ने न कुछ खाया, न वह बाहर गया।
उत्तर: ದಿನವೆಲ್ಲ ಗಿಲ್ಲು ಏನನ್ನೂ ತಿನ್ನಲಿಲ್ಲ, ಹೊರಗೂ ಸಹ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ.
Whole day Gillu did not eat anything nor went outside.
पाठ - 4 अभिनव मनुष्य - लेखिका : रामदारी सिंह दिनकर |
|
👇विडियों देखने के लिए यहाँ क्लिक करें । |
- रामदारी सिंह दिनकर इस कविता के द्वारा बच्चे स्नेह,
मानवीयता,भाईचारा आदि का महत्व समाज सकते है| |
कवि परिचाया:- रामदारी सिंह दिनकर
|
शब्दार्थ: दुनिया-विश्व,प्रपंच
-
ಜಗತ್ತು,ವಿಶ್ವ सर्वत्र-हमेशा-ಯಾವಾಗಲು
विजयी-जय,जीत-ಗೆಲುವು आसीन-बैठना-ಕುಳಿತುಕೋಳ್ಳು नर-मनुष्य,आदमी-ಮನುಷ್ಯ
कर-हाथ,हस्त-ಕರ,ಕೈ वारी-जल,पानी-ನೀರು विध्यूत-ऊर्जा,शक्ति-ವಿದ್ಯುತ್ भाप-भाष्प,उष्णता-ಬಿಸಿಲು,ಉಷ್ಣತೆ हुक्म-आदेश-ಆದೇಶ पवन-हवा,वायु-ಗಾಳಿ
ताप-धुप,भाष्प-ಬಿಸಿಲು,ಬಾಷ್ಪ व्यवधान-रुकावट,बाधा-ಅಡೆ,ತಡೆ लांघना-पारकरना-ದಾಟುವುದು सरित-नदी-ನದಿ,ಹೋಳೆ गिरि-पहाड,पर्वत-ಬೆಟ್ಟ,ಗುಡ್ಡ सिधुं-सागर-ಸಮುದ್ರ यान-नौका-ನೌಕೆ
परमाणु-कण,
अणु
के कण-ಪರಮಾಣು आलोक-प्रकाश-ಬೆಳಕು आगार-घर,संघ्रहस्थान-ಮನೆ,ಭಂಡಾರ
व्योम-गगन,आकाश-ಆಕಾಶ ज्ञेय-जानकारी-ಜ್ಞಾನ,ಅರಿವು श्रेय-श्रेष्टता,बडप्पन-ಶ್ರೆಷ್ಟತೆ,ದೋಡ್ಡತನ चैतन्य-समझ-ಅರಿವು,ತಿಳುವಳಿಕೆ उर-ह्रृदय-ಹೃದಯ असीमीत-अपरिमित,संपूर्ण-ಸಿಮೆಇಲ್ಲದೆ व्यवधान-परदा,दूरी-ಅಡೆ,ತಡೆ |
Summary in Kannada: ಇಂದಿನ
ಜಗತ್ತು ವಿಚಿತ್ರ ಹಾಗೂ
ಹೊಸದಾಗಿದೆಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಪುರುಷನು
ವಿಜಯಿಯಾಗಿ ಆಸೀನನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಮನುಷ್ಯನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಉಷ್ಣತೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಬಂದಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆತನ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ತಾಪಮಾನ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿರುತದೆ. ಎಲ್ಲಿಯೂ ಅಡ್ಡಿ-ಆತಂಕಗಳು ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯನು ನದಿ ಪರ್ವತ ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸಮನಾಗಿ
ದಾಟಬಲ್ಲನು. ಈ ಮನುಷ್ಯ ಯಾರ ಪ್ರಯಾಣ ಗಗನದಲ್ಲಿ ಸಾಗುತ್ತಿದೆಯೋ ಹಾಗೂ ಯಾರ
ಕೈಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಪರಮಾಣು ನಡುಗುತ್ತಿದೆಯೋ ಈ ಮನುಷ್ಯ ಮಾಡಿದ ಯಾರ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಶೃಂಗಾರವು ಜ್ಞಾನ-ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕಾಶದ ಕಣಜ ಆಕಾಶದಿಂದ ಪಾತಾಳ ದವರೆಗೆ ಈತನಿಗೆ
ತಿಳುವಳಿಕೆ ಇದೆ. ಆದರೆ ಇದು ಮನುಷ್ಯನ ಪರಿಚಯವಲ್ಲ ಇದು ಆತನ ಕೀರ್ತಿಯು ಅಲ್ಲ. ಬುದ್ಧಿಯ ಮೇಲೆ ಚೈತನ್ಯ ಹೃದಯದ ಗೆಲುವೇ ಆತನ ಕೀರ್ತಿ ಒಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬನ ನಡುವೆ ಇರುವ ಪರದೆಯನ್ನು ಯಾರು
ಸರಿಸುತ್ತಾರರೋ, ಆತನೇ ಪಂಡಿತ
ಹಾಗೂ ಮಾನವನೂ ಸಹ ಅವನೇ. ಕವಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಮನುಷ್ಯನು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ
ವಿಜಯಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ ಆದರೆ ಆತ ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ ತನ್ನ ಸಹೋದರತ್ವವನ್ನು
ತಿಳಿದಿಲ್ಲ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸುವುದು ಮನುಷ್ಯನ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಮನುಷ್ಯ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಸ್ನೇಹದ ಆಣೆಕಟ್ಟು ಕಟ್ಟುವುದು ಮಾನವನ ಸಿದ್ದಿಯಾಗಿದೆ ಮನುಷ್ಯ ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೇಮದ ಸಂಬಂಧ ಹೆಣೆದು ಪರಸ್ಪರ
ದ್ವೇಷವನ್ನು ಅಳಿಸಿದವನೆ ಮಾನವನಾಗಲು ಸಾಧ್ಯ |
|
Modern
Man Summary in English: The
poet says that the Modern World is wonderful. This Modern man has invented
electricity, computers etc. for his comforts and he is able to cross over the
rivers, mountains and oceans with the help of modern techniques. Even the
atomic powers are invented by this man. He has control over different kinds
of knowledge including science. He has knowledge of each and everything in
this world. He has succeeded over many problems of the world. But the
sorrowful point is that he has understood many things in the world. But he
has not understood himself clearly. Success over Nature is an achievement of
the modern man. But he is unable to establish a brotherly relationship with
the other people of the world. He becomes the real man if he forgets hatred
ness towards others. |
I. एक वाक्य में उत्तर लिखिए:
प्रश्न 1. आज
की दुनिया कैसी है?
उत्तर: आज की दुनिया विचित्र, नवीन है।
प्रश्न 2. मानव
के हुक्म पर क्या चढ़ता और उतरता है?
उत्तर: मानव के हुक्म पर पवन का ताप चढ़ता और उतरता है।
प्रश्न 3. परमाणु
किसे देखकर काँपते हैं?
उत्तर: परमाणु मनुष्य के करों को देखकर काँपते हैं।
प्रश्न 4. अभिनव
मनुष्य कविता के कवि का नाम लिखिए।
उत्तर: अभिनव मनुष्य कविता के कवि का नाम रामधारीसिंह दिनकर है।
प्रश्न 5. आधुनिक
पुरुष ने किस पर विजय पायी है?
उत्तर: आधुनिक पुरुष ने प्रकृति पर विजय पायी है।
प्रश्न 6. नर
किन-किनको एक समान लाँघ सकता है?
उत्तर: नर नदी, गिरि और सागर को एक समान लाँघ
सकता है।
प्रश्न 7. आज
मनुज का यान कहाँ जा रहा है?
उत्तर: आज मनुज का यान गगन में जा रहा है।
II. दो – तीन वाक्यों मे उत्तर
लिखिए |
प्रश्न 1. ‘प्रकृति पुर सर्वत्र है विजयी पुरुष आसीन’ इस पंक्ति
का आशय समझाइए।
उत्तर: ‘प्रकृति पर सर्वत्र है विजयी पुरुष
आसीन’ इस पंक्ति का आशय है कि आज मनुष्य या पुरुष प्रकृति पर
विजय पाया है। प्रकृति के संपत्ति को अपने वश में कर लिया है। प्रकृति में पानी,
पवन, विद्युत् सब पर मनुष्य ने अपना अधिकार
स्थापित किया है।
प्रश्न 2. दिनकरजी
के अनुसार मानव का सही परिचय क्या है?
उत्तर: कवि दिनकर के अनुसार आज मनुष्य ने प्रकृति पर विजय प्राप्त
कर ली है। यह उसकी साधना है, पर मानव-मानव के बीच स्नेह का
बाँध बाँधना मानव की सिद्धि है। दिनकर जी के अनुसार मानव का सही परिचय यह है कि
आपस में भाई-चारा बढ़ाये, आपसी बंधनों को तोड़े और मानव से
प्रेम करे वही सच्चा ज्ञानी, विद्वान मानव है। जो मानव दूसरे
मानव से प्रेम का रिश्ता जोड़कर आपस की दूरी को मिटाए, वही
मानव कहलाने का अधिकारी होगा।
प्रश्न 3. इस कविता का दूसरा कौन-सा शीर्षक हो सकता
है? क्यों?
उत्तर: कवि ने ‘अभिनव मनुष्य’ सार्थक शीर्षक
दिये हैं। अगर दूसरा शीर्षक दे सकते हैं तो प्रकृति और मानव, मानव-प्रेम का मानव की सिद्धि दे सकते हैं। क्यों कि प्रकृति पर विजय
प्राप्त करना मनुष्य की साधना है मानव-मानव के बीच स्नेह का बाँध बाँधना मानव की
सिद्धी है।
III. भावार्थ लिखिए:
यह मनुज, जो सृष्टि का श्रृंगार,
ज्ञान का , विज्ञान का, आलोक
का आगर ।
व्योम से पाताल तक सब कुछ इसे है ज्ञेय,
पर, न यह परिचय मनुज का,
यह न उसका श्रेय ।
उत्तर:
यह मनुष्य सृष्टि का श्रृंगार है। मनुष्य आज प्रकृति पर विजय पाया
है। आज यह मनुष्य ज्ञान और विज्ञान आगार है। अपने ज्ञान से सबको अपने अधीन कर लिया
है। नये नये अविष्कारों से मनुष्य आज आकाश तथा भूमि पर अधिकार पाया है। वह प्रकाश
का आगार है। आकाश और पाताल के सभी रहस्य मनुष्य को मालूम है। आज मनुष्य को आकाश से
लेकर पाताल तक सबकुछ मालूम है। सभी का ज्ञान प्राप्त है। पर मनुष्य को आज दूसरे मनुष्य
से स्नेह नहीं है इसलिए यह
अनुरुपता .
१)गिल्लू:प्राणिदया
की सीख::अभिनव
मनुष्य़:...। :-आधुनिक मानव का विश्लेषण
२)मेरा
बचपन:अब्दूल
कलाम::अभिनव
मनुष्य:...। :-रामधारिसिंह दिनकर
३)सर्
एम् विश्वेश्वरय्या:भारत रत्न पुरस्कार::रामधारिसिंह
दिनकर:....। :ज्ञान पीठ पुरस्कार
४)नर:आदमि::उर:....। :-हृदय
जोडकर लिखिए*
क |
ख |
१)अभिनव
मनुष्य २)अभिनव
मनुष्य ३)प्रकृती
पर सर्वत्र हैं
४)आज
की दुनिया ५)व्योम
से पाताल तक |
अ)रामधारिसिंह दिनकर। आ)आधुनिक मानव का विश्लेषण। इ)विजयी पुरुष आसीन। ई)विचित्र और नवीन। उ)सब कूछ इसे हैं ज्ञान । |
विलोम श्ब्द |
|||
|
·
आज-कल ·
आधुनिक-प्राचिन
·
पुरुष-स्त्री
·
नर-नारी
·
चढना-उतरना
|
·
समान-असमान
·
ज्ञान-अज्ञान ·
सिमित-असिमित
·
जीत-हार
·
तोड-जोड |
|
अनेक श्ब्द के लिए एक श्ब्द
§ सभी
जगहो में-सर्वत्र § आसन
पर बैठा हुआ-आसीन § बचा
हुआ-शेष |
§ मनु
की संतान-मनुष्य § विशेष
ज्ञान-विज्ञान § अधिक
विध्या प्राप्त-विद्वान
|
एक
अंक के प्रश्न १)अब्दुल कलाम जीका जन्म कहां हुआ था? उत्तर:-अब्दुल
कलाम जी का जन्म तमीलनाडू के रामेश्वरम् में हुआ था। २)अब्दुल कलाम जी बचपन में किस घर में रहते थे? उत्तर:-अब्दुल
कलाम जी बवपन में पुश्तैनी घर में रहते थे। ३)कलाम जीके बचपन में दुर्लभ वस्तु क्याथी? उत्तर:-कलाम
जी के बचपन में दुर्लभ वस्तु पुस्थकें थी। ४)जैनुलाबदिन ने कौनसा काम शुरु किया?
उत्तर:-
जैनुलाबदिन
ने लकडी की नौकाएं बनाने का काम शुरु किया। ५)कलाम जी के चचेरे भाई कौन थे? उत्तर:-कलाम
जी के चचेरे भाई शम्सुद्दिन थे। ६)कलाम जी और जलालुद्दिन हमेशा किस विषय पर बात करते थें? उत्तर:-कलाम
जी और जलालुद्दिन हमेशा आध्यात्मीक विषय पर बात करते थें। ७)अब्दुल कलाम जी के माता-पिता का नाम क्या था? उत्तर:-अब्दुल
कलाम जी की माता आशियम्मा और पिता जैनुलाबदिन थें। ८)अब्दुलकलाम जी बचपन में कैसे दिखतेथे?
उत्तर:-अब्दुल
कलाम जी बचपन में छोटी क्द् काटी के साधारण से दिखनेवाले बच्छे थे। ९)रामेश्वरम् में कलाम जीका घर कहां परथा? उत्तर:-रामेश्वरम्
में कलाम जी घर मसजिदवाली गली में था। १०)कलाम जी के पिता कैसे व्यक्ति थे?
उत्तर:-कलाम
जीके पिता आडंबरहीन व्यक्ति थे। ११)कलाम जी का बचपन कैसे बिता?
उत्तर:-कलाम
जी का बचपन निश्चिंतता और सादगी में बीता। १२)कलाम जी की बहन का नाम क्या था? उत्तर:-कलाम
जीकी बहन का नाम जोहराथा। १३)अहमद जलालुद्दिन कलाम जी को क्या कहकर बुलाते थे? उत्तर:-अहमद
जलालुद्दिन कलाम जी को आजाद कहकर बुलाते थे। १४)अब्दुल कलाम जी को नई दुनिया का बोध किसने कराया? उत्तर:-अब्दुल
कलाम जी को नई दुनिया का बोध अहमद जलालुद्दिन ने कराया था। दो अंक के प्रश्न १)अब्दुल कलाम जी का बचपन बहुत ही निश्चिंतता और सादगी में बीतने के कारण
लिखिए? उत्तर:- कलाम
जी के पिता आडंबरहीन व्यक्ति थे। सभी अनावश्यक और ऐशो आरामवालि चिजों से दूर रहते थे। पर घर में सभी आवश्यक चीजें
सही मात्रा में आसानी से मिलती थी। इस से कहसकते हैं की कलाम का बचपन
निश्चिअंतता और सादगी में बीता हैं। २)आशियम्मा जी कलाम जी को खाने में क्या-क्या देती थी? उत्तर:- कलाम
जी हमेशा रसोइ घर में बैठकर खाना कायाकरते थे। आशियम्मा जी उनके सामने केले का पत्ता
डालकर,उसपर
चावल,एवं
सुगंधित,स्वादिस्ट
सांबर डलती थी। उसके साथ घर में बना अचार और नारियल की चटनी भी डालती
थी। ३)जैनुलाबदिन नमाज की प्रासंगीकता के बारे में क्या कहते हैं? उत्तर:-
वह
कहते हैं कि-जब
हम नमाज पढते हैं तो हमारे शरिर से इतर ब्रह्मांड का एक हिस्सा बनजाते हैं। जिससे दौलत,आयु,जाती,या
धर्म-पंथ
का कोइ भेद भाव नहीं होता हैं। ४)कलाम जी को जलालुद्दिन ने नई दुनिया का बोध कैसे कराया? उत्तर:- जलालुद्दिन
हमेशा कलाम को शिक्षीत लोंगो के बारे में बताते थे। वे वैज्ञानिक खोजों,समकालिन
साहित्य,चिकित्सा,विज्ञान
की उपलब्दियों के बारे में बताते थे। ज्नान संबंधि जानकारियों से कलाम जी सिमीत दारे से बाहार निकला और नई दुनिया का बोध हुआ। III. चार या पाँच वाक्यों में उत्तर लिखिए: प्रश्न 1. शमसुद्दीन अखबारों के वितरण का कार्य कैसे करते
थे? IV. इन
महावरों पर ध्यान दीजिए :
V. अन्य वचन रूप लिखिए:
उत्तर:
VI. विलोम
शब्द लिखिए:
उत्तर:
VII. जोडकर
लिखिए: क्) ख १)कलाम
का जीवन अ)सादगी
की मिसाल। २)मद्रास
राज्य आ)तमीलनाडू। ३)पक्का
दोस्त इ)रामानंद शाश्त्री
। ४)अहमद
जलालुद्दिन ई)अंतरंग
मित्र । ५)मेरे
पिता उ)जैनुलाबदिन। ६)रामेश्वरम्
का मंदिर ऊ)शिवजी
का था । VIII. रिक्त
स्थानों की पूर्ति कीजिए:
उत्तर:
XII.
पर्यायवाची शब्द लिखिए: घर, बुनियाद, शाम, शरीर, दोस्त भाषा ज्ञान I. उदाहरण के अनुसार
प्रेरणार्थक क्रिया शब्दों को लिखिए: पढ़ना – पढ़ाना
II. उदाहरण के अनुसार
प्रेरणार्थक शब्दों की सहायता से पाँच वाक्य बनाइए:
हिन्द संपनमूल (संसाधन) शिक्षक
मोबाइल
संख्या. 9900804567 कित्तूरु राणी चेन्नम्मा आवासनीय शाला, बेविनहल्ली क्रास।
|
No comments:
Post a Comment